Petra - Kỳ quan thế giới nhưng đã từng là kho báu bị lãng quên của Jordan P1

Trước khi đặt chân tới đất nước Trung Đông Jordan, chưa bao giờ tôi nghĩ sẽ dành nhiều tình cảm cho nơi này đến vậy. Nhưng từng hạt cát của vùng đất nhuộm màu của vạn năm quá khứ ấy đã níu giữ trái tim tôi. Chúng tỏa sức quyến rũ thật trầm, thật chậm, làm người ta yêu, rồi say đắm mà không mảy may hay biết.

Nếu chỉ cho tôi một từ để miêu tả Jordan thì từ đó sẽ là « Cát ». Cát trong muôn hình dạng và vạn sắc thái. Cát tung trong gió dọc thung lũng sông Jordan, đọng thành lớp bùn khoáng dưới đáy biển Chết, kết thành sa thạch trên những sa mạc đá bí ẩn. Những khối sa thạch ấy đã sinh ra một kì quan thế giới: Petra. Thành phố cổ Petra là viên ngọc quí của đất nước Jordan, được UNESCO xếp hạng di sản từ năm 1985.

Petra của năm xưa

Petra có nghĩa là « đá ». Còn trong ngôn ngữ cổ của người Semit vùng Trung Đông, người ta gọi Petra là Raqmu – « đa sắc ». Cái tên thật đúng với nơi này. Lớp sa thạch hồng đỏ vốn đã đẹp nao lòng còn được thiên nhiên trang trí thêm những đường mạch xanh, vàng, trắng, đen, uốn lượn và xếp lớp, tinh tế đến tuyệt mĩ.

Những vân đá tinh tế nhiều màu sắc trên những vách sa thạch ở Petra

Và những vân đá như thế không hề hiếm, ta có thể thấy ở khắp nơi

Không ai biết Petra được hình thành từ bao giờ. Chỉ biết vùng đất này nằm ở vị trí đắc địa cho việc buôn bán, nằm trên con đường thương mại nối giữa vùng Tây Á và Ai Cập thời xưa. Vì vậy, người Nabatean đã chọn nơi đây làm thủ đô và thành phố bắt đầu hưng thịnh trong vài thế kỉ trước và sau Công Nguyên. Người Nabatean là một dân tộc Ả Rập du mục cổ đại, chuyên sống bằng giao thương. Họ là vừa là những kĩ sư thủy lợi vừa là những kiến trúc sư tài ba. Chính uớc mơ đến Petra của tôi cũng được nhen nhóm từ lần xem một bộ phim tài liệu về các công trình thủy lợi ở thành phố này.

Trái với những gì tôi từng tưởng tượng, Petra rất rộng lớn, trải trên hàng chục kilomet vuông. Vào thời hoàng kim, người Nabatean đã xây dựng nên một thành phố sầm uất, với những trục đường lớn và những công trình vĩ đại: nhà hát, lăng mộ, đền thờ… . Bao quanh là những ruộng vườn màu mỡ, được tưới tiêu bởi một hệ thống kênh dẫn, đập nước và hồ chứa cầu kì. Người Nabatean thời xưa đã biết cách làm chủ tài nguyên nước và thống trị được vùng sa mạc khô cằn như đất Jordan.

Những gì còn lại của đền thờ chính ở Petra

Trong hàng trăm năm, Petra tiếp tục phát triển và hưng thịnh sau khi được sát nhập vào đế chế của người La Mã, cũng là những thiên tài về kĩ thuật và kiến trúc. Cho đến giữa thế kỉ 4 và thế kỉ 7 sau công nguyên, những trận động đất mạnh đã phá hủy phần lớn thành phố. Và Petra dần rơi vào quên lãng.

Lời chào đầu tiên

Ngày nay, tuy rất đông du khách nhưng có lẽ vẻ hoang sơ và tĩnh mịch của sa mạc vẫn lấn át được dòng người ngày ngày đổ về đây. Vì vậy, Petra khoáng đạt và dễ chịu chứ không xô bồ như những kì quan thế giới khác. Tôi tham lam muốn tìm cho mình một Petra hoàn toàn vắng lặng. Vì thế sáng nào tôi cũng dậy sớm, đến xếp hàng ở cửa soát vé từ 6 giờ sáng, rồi dành cả ngày vác ba lô lang thang khắp các đường trek vắt vẻo giữa núi và hoang mạc.

Siq, lối vào Petra, dài 1.2 km, có chỗ chỉ rộng chừng 2 mét, dẫn ta vào thành phố cổ. Siq là một khe hẹp, hình thành giữa những khối núi cao hơn 200 mét bị tách làm đôi trong các hoạt động địa chấn, sau đó được mài dũa bởi nước sông tràn và gió lộng. Vào khoảng năm 50 sau Công Nguyên, người Nabatean, trong quá trình phát triển Petra, đã xây dựng một đập nước lớn, nắn dòng sông Wadi Musa, ngăn không cho sông này chảy qua Siq về hướng Wadi Mudlim và Wadi Al Mataha. Siq từ đó trở thành cửa ngõ tự nhiên, thiêng liêng nhất, tuyệt diệu nhất mà một thành phố có thể mơ ước có được. Nhưng rồi những trận động đất phá hủy Petra xưa kia đã làm vỡ con đập cổ. Dòng Wadi Musa lại tràn vào Siq. Thiên nhiên đã chiếm lại Petra. Lối vào thành phố hoàn toàn biến mất đến tận cuối thế kỉ 20, khi một đập nước mới được xây lại theo nguyên tác.

Lối vào Siq của Petra, kẹp giữa hai vách đá cao

Lúc sáng sớm, Siq hoàn toàn yên tĩnh. Chỉ có tiếng bước chân vang trên nền sỏi, vọng lên hai vách núi cao. Con đường hẹp tĩnh mịch nằm trọn dưới bóng những bức tường đá dựng đứng dẫn ta vào thành phố đang say giấc. Ngay lúc ấy, bóng núi hồng tím bỗng vỡ òa trong ánh sáng mặt trời ngay trước một trong những kì quan của Petra, biểu tượng của đất nước Jordan: Treasury, hay Al-Khazneh trong tiếng Ả Rập, có nghĩa là « kho báu ». Cái tên được đặt bởi người Bedouin, những cư dân duy nhất của Petra và là hậu duệ của người Nabatean xưa kia. Họ từng tin vào truyền thuyết kể rằng Al-Khazneh là nơi pharaon trong kinh thánh của Exodus giấu một kho báu vàng.

Cuối con đường tối, Treasury hiện ra, rực rỡ nhất, huy hoàng nhất

Tuy không có vàng và đá quí, nhưng Al-Khazneh vẫn thật sự là một kho báu kiến trúc hoàn mĩ. Dù đã được chuẩn bị trước, nhưng khi Siq vén tấm màn cuối cùng và Al-Khazneh hiện ra trước mắt, tôi vẫn hoàn toàn bất ngờ và choáng ngợp. Al-Khazneh được xây vào khoảng thế kỉ thứ 1 trước Công Nguyên, cao gần 40 mét. Toàn bộ công trình được tạc vào mặt sa thạch đỏ hồng đặc trưng của Petra, bên trong là những gian phòng rộng ăn vào lòng núi, với mục đích sử dụng ban đầu còn là một bí mật chưa được giải đáp. Tôi lặng người ngắm mặt tiền kiến trúc Hi Lạp cổ, thanh thoát và trang nhã được thiết kế với tỉ lệ hoàn hảo. Mọi chi tiết đều được đặt vào đúng vị trí phải có, cầu kì nhưng không rườm rà. Bấy nhiêu đã quá đủ để mê hoặc lòng người, vậy mà áng bình mình còn rót thêm sắc nghiêng trên mặt đá, làm chúng hồng lên tuyệt đẹp. Kì diệu quá, và tôi đã phải lòng Petra như thế.

Huyền diệu Al-Khazneh

Tiến sâu vào lòng thành phố

Lạc đà đứng đợi khách trên những con đường Petra

Nếu như khách du lịch theo đoàn đến Petra trong một ngày sẽ chỉ dừng lại ở trước Al-Khazneh, thì tôi theo chân những kẻ thích ngao du đi tiếp vào trung tâm thành phố. Trung tâm Petra trải dọc theo một đại lộ thênh thang lát đá phiến to bản, theo phong cách La Mã. Từ đây, các công trình kiến trúc lớn được qui hoạch lựa theo cấu trúc của các họng núi ăn sâu vào các thung lũng tự nhiên, tỏa ra bốn phía. Bằng tài năng của mình, các kiến trúc sư người Ai Cập, Hi Lạp, La Mã, và cả Nabatean, cùng góp công xây dựng nên một Petra kì vĩ, mà một phần còn tồn tại đến tận ngày nay.

Nhà hát lớn của Petra, đẽo thẳng vào sa thạch

Cổng chào trong trung tâm thành phố

Trong nhiều thập kỉ, người ta đã lầm tưởng Petra là thành phố của những linh hồn bởi qui mô của các đền thờ và lăng mộ. Như nhiều tộc người cổ đại khác, người Nabatean rất coi trọng thế giới vĩnh cửu. Họ có niềm tin vào hai dạng linh hồn của mỗi người: rouah – « hơi thở », mang tính tâm linh, sẽ trở về cõi thần tiên sau khi chết, và nefesh – linh hồn mang theo tính cách người đã khuất, tiếp tục tồn tại trong lăng mộ. Vì thế, những công trình mai táng đồ sộ tạc trên bề mặt hầu hết các vách đá cao bao quanh thành phố khiến ta nghĩ Petra là một nghĩa trang khổng lồ. Tuy vậy, Petra xưa kia là một thành phố sống. Chỉ là các lều trại, kho chứa, cửa hàng, các đoàn lạc đà và những di tích còn sót lại của lối sống du mục của người Nabatean đã bị mai một sau nhiều thế kỉ lãng quên mà thôi.

Xa xa, trên triền núi là những lăng mộ lớn nhất ở Petra

Trên phố chính Petra, lừa và lạc đà đi thành dòng

Rời đại lộ chính, thoát khỏi những tiếng rao bên các sạp hàng lưu niệm của người Bedouin, tôi mải miết rảo bước trên vô số các đường trek đến những điểm xa nhất trong thành phố. Những lối mòn, hầu hết được đẽo thành các bậc thang men sườn núi, đưa tôi lên cao dần, đến những điểm bao quát tất cả các thung lũng hợp nên Petra. Tháng năm vẫn là cuối xuân ở Jordan. Những cây trúc đào nở hồng ven các bờ suối đang ngày một cạn khô, chuẩn bị cho một mùa hè nóng rực.

Petra được kết hợp từ nhiều thung lũng ăn sâu vào núi. Sau mỗi khúc quành, ta có thể bắt gặp một bất ngờ thú vị khi tầm nhìn bỗng rộng mở xuống thung lũng phía xa xa.

Với những vị khách kiên nhẫn, ở cuối một loạt các dãy cầu thang đá dài bất tận, Monastery, trong tiếng Ả Rập là Ad-Deir, có nghĩa là « tu viện » sẽ đón bạn phía đầu kia thành phố. Ad-Deir được xây dựng vào khoảng thế kỉ thứ 2 sau Công Nguyên. Đây cũng là một lăng mộ, có kiến trúc tương tự Al-Khazneh, nhưng được đẽo gọt với những tỉ lệ vuông vức hơn, tạo cảm giác vững chãi, chắc nịch và oai nghiêm.

« Tu viện » Ah-Deir là phần thưởng cho những du khách kiên nhẫn nhất, đi hết đường trek dài 6.5 km đến bên kia thành phố (13 km cả đi lẫn về tính từ cổng chính vào Petra).

Khám phá Petra là khám phá những điều bất ngờ sau mỗi khúc quành. Petra không chỉ là các công trình kiến trúc hàng nghìn năm, mà còn là một thể giao hòa giữa nền văn hóa đã có thời phát triển đến đỉnh cao và thiên nhiên hùng vĩ. Tôi đi hết từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác. Có lúc, đang trầm trồ vì vẻ đẹp một vách núi hồng có vân ngũ sắc thì ngay phía sau đó là một ngôi đền Hi Lạp tĩnh mịch, với cấu trúc hài hòa và được bảo tồn gần như nguyên vẹn. Tâm trí tôi ngay lập tức rời khỏi các vân đá kì dị để đi lạc vào một thế giới cổ xưa, bí ẩn đến nghẹt thở.  Một lúc khác, đang ngẩn ngơ đứng trên một mỏm núi, ngắm ánh chiều rọi nắng vàng như mật lên mặt tiền các lăng mộ « hoàng gia » thì tôi lại bị cuốn hút bởi một đàn lạc đà chạy qua, tung bụi phủ mờ con đường bên dưới. Quang cảnh bỗng nhuốm một màu cát như trong một thước phim cũ đầy hoài cổ. Trái tim tôi như có ai xiết chặt. Đẹp quá. Tôi đang sống một giấc mơ !

Garden Triclinium nằm giữa sa mạc cát và sa thạch. Trên các đường trek quanh Petra, thỉnh thoảng lại hiện ra một ngôi đền Hi Lạp cổ, kéo ta vào hành trình xuyên thời gian.

Petra từ trên cao, nhìn như một thước phim đầy hoài niệm

Tỉ giá tiền ở Jordan

Mình ghi các tỉ giá để bạn có thể tưởng tượng được giá cả các dịch vụ ở Jordan. Đi Jordan tự túc hoàn toàn không đắt như đi tour.

Jordan dùng tiền Jordan Dinard (JD), có tỉ giá cố định với đồng USD. Đây là một trong những đồng tiền mạnh nhất thế giới. 1 USD chỉ bằng 0.71 JD.

1 JD = 1.408 USD = 1.17 € (tỉ giá đầu tháng 5/2018)

>> xem tiếp: Petra kho báu từng bị lãng quên của Jordan P2

Nguồn: http://cherrytree.fr/petra-kho-bau-cua-jordan/#Petra_cua_nam_xua